کد مطلب:20734 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

آياتي كه درباره چگونگي تقويت اراده و ايمان آمده كدام است؟

راههاي افزايش اراده:

ارزش و كرامت انسان در گرو پيدا كردن عزمي راسخ و ارادهاي قوي در جهت حرّيت و كمال و تقرب به سوي خداست; لذا بايد در تقويت و قدرتِ اراده و انتخاب، اهتمام فراوان مبذول داشت. اينك به برخي از راههاي ازدياد اراده از ديدگاه قرآن كريم ميپردازيم:

1. بالا بردن سطح آگاهي و شناخت; زيرا لازمة اختيار و انتخاب و اراده شناخت و آگاهي است. انسان هم قدرت شناخت دارد: بَلِ الاْ ?ًِنسَـَنُ عَلَيَ نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ # وَ لَوْ أَلْقَيَ مَعَاذِيرَهُ; (قيامت، 14ـ15) بلكه آدمي خويشتن خويش را نيك ميشناسد، هر چند به زبان عذرها آورد. و هم ميتواند دو مسير حق و باطل را بشناسد: وَ هَدَيْنَـَهُ النَّجْدَيْنِ; (بلد، 10) و ]آيا[ دو راه پيش پايش ننهاديم؟ پس شناخت حق و باطل و گام نهادن در راه حق موجب آن ميشود كه انسان با جديت و ارادة قويتري پيش رود.

2. مبارزه با هواي نفس كه با سه عامل آگاهي به نفس، تفكر و تزكيه محقق ميشود. براي نمونه، قرآن دربارة تزكيه ميفرمايد: قَدْ أَفْلَحَ مَن زَكَّـــَهَا; (شمس، 9) قطعا آن كه تزكيه نفس كرد، رستگار شد.

3. صبر و شكيبايي: وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ذَ َلِكَ مِنْ عَزْمِ الاْ ?ُمُورِ; (آل عمران، 186) اگر شكيبايي كنيد و پرهيزگار باشيد، اين نشانة قدرت اراده در كارهاست. فَاصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُوْلُواْ الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ; (احقاف، 35) پس پايداري كن، هم چنان كه پيامبران اولوالعزم ]صاحبان اراده قوي[ پايداري كرده بودند.

4. در قرآن، دل بستن به خدا، كسب يقين، توكل، رضا به قضا و قدر الهي، ايمان، صداقت، خلوت با خدا و... نيز از جمله عوامل تقويت اراده شمرده شده است.(جهت آگاهي بيشتر ر.ك: مراحل اخلاق در قرآن، آية الله جوادي آملي، ج 11، ص 223ـ402، مركز نشر اسرأ / اصول و مباني تعليم و تربيت در قرآن، رضا فرهاديان، ص 171ـ183، نشر الهادي.)

مهار اميال و غرايز و دوري از ثروت، قدرت و مقام پرستي:

ابتدا شايسته است دقت كنيم كه اميال و غرايز ـ هر چند در بعد مادي و شهواني آن ـ و نيز كسب ثروت، قدرت و مقام پرستي از گرايشهاي دروني هر انسان است كه خداوند حكيم به او عطا كرده است. اگر بد بود كه خداوند متعال به انسان نميداد. اميال و غرايز، انسانها را به تكاپو وا ميدارند. كسب ثروت، تلاش و كوشش ايجاد ميكند. قدرت و مقام خواهي از خواستههاي مثبت انسان و يك امر فطري است.

اما همه اينها تا جايي است كه در جهت صحيح و مشروع خود قرار بگيرد كه در اين صورت كمال است; اما اگر به مرز طغيان برسد، مذموم ميشود; مانند قدرتطلبي و مقام پرستي فرعون كه گفت: أَنَا رَبُّكُمُ الاْ ?َعْلَيَ; (نازعات، 24) من پروردگار بزرگ شما هستم. اين جاست كه بايد اهرم كنترل داشت و لجام بر دهان نفس زد و الا اسب درون چموش ميشود. برخي از اهرمهاي كنترل عبارت است از:

1. بيداري از غفلت و توجه به حقيقت; زيرا منشأ هر گونه فساد و طغيانگري غفلت است: وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِّنَ الْجِنِّ وَالإِْ نسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لآ يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لآ يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ ءَاذَانٌ لآ يَسْمَعُونَ بِهَآ أُوْلَـََّئِكَ كَالأَْ نْعَـَمِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَـََّئِكَ هُمُ الْغَـَفِلُونَ; (اعراف، 179) و محققا، براي جهنم بيافريدهايم بسياري از جن و انس را ]آنان را كه[ برايشان دلهايي است كه با آنها نميفهمند، و برايشان چشمهايي است كه با آنها نميبينند و برايشان گوشهايي است كه با آنها نميشنوند; آنان همانند چارپايان و بلكه گمراهتر از چارپايانند; آنان همان غفلتزدگان هستند.

2. همه چيز را از آنِ خدا و همه قدرت را از او دانستن: أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا; (بقره، 165) همة قدرت از آن خداوند است. قدرتطلبي انسان براي آن است كه به قدرت مطلقه برسد.

3. بالا بردن سطح آگاهي نسبت به خود و خدا، تقويت ايمان، تقوا، تعبد به احكام الهي;

4. تطبيق خواستههاي دروني با خواستههاي الهي، هماهنگ كردن حب و بغضهاي دروني با حب و بغض خداوند; يعني خواستن آن چه خدا بخواهد و نخواستن آن چه خدا نخواهد.

يكي درد و يكي درمان پسندديكي وصل و يكي هجران پسندد

من از درمان و درد و وصل و هجرانپسندم آن چه را جانان پسندد 5. و...